Daniłowo Małe

Daniłowo Małe, Daniłowa Małego, daniłowski.

Daniłowo Małe to niewielka wioska leżąca na południe od Łap, tuż przed Daniłowem Dużym.  Kilka domów znajduje się przy drodze asfaltowej do Pietkowa, a kilka przy drodze  prostopadłej do tej, skierowanej na zachód. Obszar zajmowanych gruntów to 220 ha.  W dokumencie z 1470 r. biskup łucki nakazał „pani Drisdzelowej ze swym synem Pawłem i innymi potomkami oddawać dziesięciny z dóbr Drysdzelowa plebanowi suraskiemu Maciejowi”.

Dryżdżele – taką nazwę nosiło Daniłowo Małe w XV w. W roku 1562 Dryżdżele zostały włączone do sioła Daniłowo, ale ich dawna nazwa jeszcze przez jakiś czas figurowała w dokumentach. „W roku 1602 Jan Wojdowicz Łapa z Dryżdżel z żoną Druzjaną z Łap Dębowiny zwaną Gryka chrzcili w Surażu syna Wojciecha, którego kumami byli: Adam Łapa zwany Baran z Łap Baranów i Szczęsna Brzozowska, żona Jana Grzyba z Daniłowa”.

Józef  Maroszek, porównując dokumenty z 1558 i 1562 r., doszedł do wniosku, że „mierniczy połączyli w jeden obszar grunty Dryżdżel i Daniłowa, co zachowane jest obecnie w postaci dwóch wsi: Daniłowo Duże i Daniłowo Małe”.

Ignacy Kapica pisząc w Herbarzu o rodzie Łapińskich, wspomniał: „Jedenże to dom z Daniłowskimi i Dryzdelami”. Zdanie to być może znaczyło, że byli oni spokrewnieni.Skorowidz opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30.09.1921 r. i innych źródeł urzędowych, a także dokumenty z czasów Królestwa Polskiego, nie wymieniają wsi Daniłowo Małe, z czego można wnioskować, że zostało ono zaliczone do sąsiedniej wsi Daniłowo Duże i przez jakiś okres była tylko jedna wieś Daniłowo.

W roku 1986, na skraju wsi Daniłowo Małe prowadzone były wstępne, archeologiczne badania powierzchniowe. Odkryto wówczas cmentarzysko szkieletowe datowane na X wiek. Wyposażenie przebadanych grobów wskazywało, że chowano tutaj także ludność z pobliskiego grodu suraskiego. Jak podają dokumenty, Daniłowo Małe (dawniej Dryżdżele), tak jak i Daniłowo Duże, w r. 1558 było wsią przedmiejską Suraża.

Od roku 1994, z powodu zagrożenia dziedzictwa archeologicznego przez budowę gazociągu tranzytowego, na planowanej trasie tegoż gazociągu, przeprowadzono szereg badań archeologicznych. W Daniłowie Małym także znalazł się obiekt wyznaczony do systematycznych badań. Odkryte tutaj w 1996 r. cmentarzysko wczesnośredniowieczne z XI w. uznano za najciekawsze i najbardziej spektakularne odkrycie na trasie gazociągu jamalskiego. Cmentarzysko usytuowane na południowo-zachodniej krawędzi doliny rzeki Narew, na stoku schodzącym w kierunku bagnistych łąk zalewowych, znajduje się ok. 1 km od rzeczki Lizy i ok. 4 km na wschód od usypanego w pobliżu Narwi wczesnośredniowiecznego grodziska w Surażu. Na powierzchni cmentarzyska znaleziono fragmenty ceramiki starożytnej.

Od maja 1997 do czerwca 1998 prowadzono dalsze badania. Odkryto 45 grobów i ok. 50 obiektów mogących mieć związek z cmentarzyskiem. Wśród przebadanych pochówków, 17 zidentyfikowano jako kobiece i 14 jako męskie. Część obiektów określono jako pozostałości ciałopalnych grobów jamowych. Do grobów wczesnośredniowiecznych zaliczono 34 obiekty. Pozostałe pochodziły z okresu późniejszego – najnowsze z czasu II wojny światowej. Cmentarzysko to reprezentowało mieszany typ obrządku pogrzebowego. Świadczą o tym ozdoby charakterystyczne dla kultury materialnej zarówno Rusi, jak i Mazowsza.Dariusz Krasnodębski pisze, że badania archeologiczne w Daniłowie Małym pozwoliły zrozumieć, że już w okresie wczesnego średniowiecza, kultura materialna nie stanowiła ostrego wyznacznika dla poznania granic pomiędzy różnymi plemionami i ludami. Specyfika pogranicza prowadziła do mieszania się cech charakterystycznych dla trzech sąsiadujących ze sobą kultur – bałtyjskiej, ruskiej i mazowieckiej.   

Daniłowo to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Daniło. Jednak w przypadku Daniłowa Małego, które początkowo nazywało się Dryżdżele, później zostało połączone z Daniłowem, a następnie przejęło jego nazwę z członem odróżniającym Małe, nie można zaliczyć jej do nazw dzierżawczych. Nazwy przeniesione z innych miejscowości, czyli w tym przypadku Daniłowo, zaliczam do nazw kulturowych, w skład których wchodzą nazwy pamiątkowe.Małe to przymiotnikowa nazwa dodatkowa, określająca rozmiar wsi.  

Człon odróżniający Małe jest nazwą topograficzną, nadaną dla odróżnienia wsi małej od dużo większej, leżącej obok. 

Zabiel (część wsi Daniłowo Małe) 

Nazwa określa położenie tej części wsi względem pozostałego terenu. Zabiel to obszar leżący ‘za bielą, glebą bielicową’. Nazwa topograficzna.